گروه اقتصادی خبرنگاران، ماجرای جریمه ایران در ازای ندادن بدهی گازی به ترکمنستان چندان پیچیده نیست، ما با ویژگی های دولتی که منفعت ملی را در بسیاری از بخش ها قربانی مسائل جناحی و سیاسی نموده آشنا هستیم، 2 میلیارد دلار از جیب ملت و از محل دارایی های بلوکه شده مردم در خارج از کشور برود چه اهمیتی دارد وقتی که پشت آقایان گرم و صدایشان بلند است و به کسی جوابگو نیستند، اما همواره در محاکم و مجامع بین المللی شکست می خورند و تبعات ناکارآمدی و مدیریت ضعیفشان را ملت و بویژه مردم مستضعف با این شرایط نابسامنان اقتصادی و گرانی های ناشی از کسری بودجه دولت پس می دهند! ماجرا از این قرار است که ما در ابتدای دولت تدبیر و امید به گفته بیژن زنگنه یا به قول آقای روحانی شیخ الوزرا در فراوری گاز خودکفا شدیم و دیگر احتیاجی به واردات نداشتیم و لذا بر خلاف توافق با ترکمنستان واردات و همچنین سوآپ یا به نوعی صادرات مجدد گاز به سایر کشورها را لغو کردیم و همین امر موجب شد علاوه بر از دست دادن درآمد حاصل از این موقعیت در دادگاه بین المللی محکوم به پرداخت دو میلیارد دلار جریمه به دولت ترکمنستان شویم! به همین سادگی بدون اینکه ابعاد و زوایا این نخواستن ها و فواید و مضرات آن آنالیز گردد. محمدرضا اکبری؛ مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیلگران انرژی معتقد است که نداشتن دیپلماسی اقتصادی در دولت آقای روحانی چنین خسارتی روی دست ملت گذاشت، اگر می خواهید کمی آسان تر مساله دادن پاس گل به ترکمنستان و باز کردن پای سعودی ها در سرمایه گذاری گازی در منطقه را بدانید سوال و جواب های مطرح شده در این مصاحبه معنای ناکارآمدی مدیریتی را خوب بازگو می نماید که چرا مدیریت رکن مهم توسعه هر کشوری به شمار می رود.

موضوع شکایت ترکمنستان از ایران از کجا کلید خورد؟

گاز بخش هایی از مناطق شمال کشور از سال ها پیش حتی قبل از سال 86 به وسیله کشور ترکمنستان وارد ایران می شد، بعد از روی کار آمدن دولت آقای روحانی و جمع بندی هایی که دولت از آن آگاه است بنا بر بیان این موضوع و این توجیه که ما خود دارای ذخایر گازی و صادر نماینده گاز هستیم، پس دلیلی برای واردات گاز از ترکمنستان نداریم، هر چند که گرانی نرخ گاز هم بهانه دیگری از سوی دولت بود، گسترش و شروع به کار پالایشگاه پارس جنوبی موجب شد که ایران از خرید گاز ترکمنستان سر باز زند و این موضوع شروع دعوای حقوقی بین ایران و ترکمنستان گردد. تصمیم قطع گاز از ترکمنستان اگر از دید صلاح و مصلحت کشور و منافع عمومی مورد تحلیل و آنالیز قرار بگیرد پر واضح است که دولت مرتکب یک تصمیم گیری غلط و مغایر با منافع ملی شد چرا که ایران در این بخش می توانست با استفاده از دیپلماسی انرژی مناسب در منطقه عوایدی برای خود کسب کند.

این تصمیم چه تبعاتی برای کشور به دنبال داشت؟

اگر دولت این تصمیم اشتباه را اتخاذ نمی کرد قطعا ما تبدیل به چهار راهی برای انتقال و صادرات گاز می شدیم، حتی اگر احتیاجی به واردات گاز به کشور نداشتیم چنین تصمیمی اشتباه عظیمی بود که بسیاری از عواید اقتصادی کوتاه مدت و بلند مدت را به راحتی از دست ما خارج کرد. خرید گاز از ترکمنستان می توانست ایران را به کشور های منطقه که احتیاجمند به گاز هستند وصل کند. ما می توانستیم به وسیله سوآپ به کشور هایی مثل ترکیه، عراق، افغانستان و پاکستان وصل شویم، اما سیاست های اشتباه و نداشتن دیپلماسی اقتصادی قوی در دولت آقای روحانی هزینه ای سنگین بر کشور چه به لحاظ جریمه و چه به لحاظ از دست دادن عواید قبل و بعد واردات و صادرات گاز ترکمنستان به کشور های منطقه به ایران وارد کرد.

بیشتر بخوانید:

پرونده ویژه دیپلماسی اقتصادی | ترکمنستان 1 ؛

چرا دروازه تجارت با ترکمنستان قفل شد؟ / سقوط تعاملات بعد از امضای سند توسعه اقتصادیِ روسای جمهور

مساله این است که بعضی در دولت آقای روحانی می کوشند تا بار این اشتباه را به گردن دولت قبلی بیاندازند، موضع ما دفاع از هیچ دولتی نیست، اما باید شفاف سازی گردد چه کسانی مسوول چنین خسارتی به کشور هستند لذا یک بار دیگر از شما سوال می کنم این تصمیم از چه زمانی و در کدام دولت گرفته شد؟

این تصیم تقریبا اوایل دولت آقای روحانی و تکمیل خط پارس جنوبی گرفته شد لذا قطع واردات گاز از ترکمنستان ارتباطی به دولت قبلی ندارد. آنچه به عنوان مناقشات و دعوا های حقوقی بین دو کشور طرح شد ازهمان زمان به بعد است که بعد از آن و شروع تحریم های جمهوری اسلامی ایران زمینه های بانکی لازم برای پرداخت بدهی به ترکمنستان وجود نداشت و این موضوع از آن موقع عملا به عنوان دعوای بین دو کشور در جهت دادرسی نهاده شد. با اینکه دولت آقای روحانی کوشش می نماید این موضوع را به دولت قبلی نسبت دهد، اما این تصمیم خاص دوره مدیریت آقای زنگنه است که از آن به عنوان یکی از افتخارات در کارنامه خود یاد کردند و بر این نکته تاکید داشتند که دیگر احتیاجی به واردات گاز ترکمنستان نداریم و از واردات گاز به کشور بی احتیاج شدیم.

تفاوت بین آنچه ایران به عنوان بدهی اعلام می نمایند با بدهی عنوان شده از سوی ترکمنستان بسیار زیاد است، در این باره چه نظری دارید هرچند که وزیر نفت پیش از این اعلام نموده بودند یقینا ما برنده این نزاع حقوقی خواهیم بود چرا به نفع ما تمام نشد؟

دولت قبل از این موضوع اعلام نموده بود که 2 میلیارد دلار را قبول ندارد، از سوی دیگر عدم کیفیت گاز ترکمنستان را تنها دلیل خود برای این موضوع بیان نموده و حتی آقای زنگنه مدعی شده بود که ما از ترکمنستان خسارت می گیریم، اما ترکمنستان با دو وکیل آمریکایی و طی کردن فرایند دادگاهی و ارائه استنادات و جلسات مفصل در نهایت برنده این موضوع شده است.

گفتید که دولت حتی در صورت عدم احتیاج به گاز ترکمنستان نباید این ارتباط را قطع می کرد چرا چنین ادعایی دارید؟

ببینید، اصلا نفس تصمیم گیری قطع واردات گاز از ترکمنستان اشتباه مدیریتی و استراتژیک بود، عرض کردم در صورت خودکفایی در فراوری گاز هم نباید این تصمیم گرفته می شد چرا که ایران از نظر ژئوپولوتیکی موقعیت خاصی در منطقه دارد، یعنی ما بین دو محور کشور های با انرژی و کشور های فاقد انرژی، چون کشور های آسیای میانه مثل چین، هند، افغانستان، پاکستان و ترکیه و کشور هایی با مازاد انرژی مثل حوزه خلیج فارس نهاده شده ایم، در واقع ایران از این قابلیت برخوردار است که در منطقه هاب انرژی باشد، بنابراین به دلیل موقعیت جغرافیایی باید از این ظرفیت استفاده می کردیم حتی اگر به واردات گاز احتیاجی نداشتیم این موضوع را من تایید می کنم، ما می بایست پل ارتباطی بین منطقه می شدیم و از موقعیت سرزمینی خود برای این موضوع استفاده می کردیم بنابراین دولت از نظر استراتژیک روش غلطی را در پیش گرفت، حتی آن موقع که سوآپ دریای خزر را قطع کردند هر چند از نظر اقتصادی عایدی زیادی برای ما نداشت، اما اینکه ما هاپ ارتباطی شده بودیم مزیتی برای کشور بود که متاسفانه دولت به سادگی از تمام مزیت هایی که از این موارد می توانست نصیب کشور گردد عبور کرد و گذشت تا اینکه وکلای ترکمن ها با ارائه اسناد متقن والبته دفاع خوب توانستند خواسته خود را محقق نمایند. به هر حال به ازای هر متر مکعبی که سوآپ می گردد نرخ سوآپی نصیب کشور می شد و ما در این بخش هم می توانستیم درآمد داشته باشیم، بر فرض اینکه اصلا گاز ترکمنستان گران بود و ما احتیاجی به واردات گاز از این کشور نداشتیم هم می توانستیم گاز را از ترکمنستان بخریم سپس از جهت ایران به کشور های احتیاجمند گاز در منطقه صادر می کردیم، به نوعی که جهت ترانزیت گازی ترکمنستان در ایران قرار می گرفت، این موضوع یک موفقیت عظیم برای ما بود که متاسفانه توسط دولت آقای روحانی از دست رفت در حالی که ما می توانستیم حلقه ارتباطی صادرات گاز به کشور های مختلفی در منطقه باشیم دولت این موضوع مهم را نادیده گرفت و، چون ترکمنستان با مازاد گاز رو به رو شد و مشتری عظیمی، چون ایران را از دست داده بود مجبور به یافتن مشتریان جدیدی شد، ایجاد خط لوله جدید باعث باز شدن پای عربستان برای دریافت جای ایران و سرمایه گذاری در این صادرات گاز به کشور های منطقه شد، طالبان امنیت صادرات گاز را تامین کرد و کشور های دیگر نیز مصرف نماینده و خریدار گاز ترکمنستان شدند، عملا ما بازار های عظیمی، چون پاکستان، افغانستان، هند و چین و... را از دست دادیم، اتفاقا ترکمنستان به دلیل اینکه این کشور ها تحت تحریم آمریکا نبودند و آمریکا برای آن ها ایجاد مزاحمت نمی کرد و عربستان هم مسوول تامین اقتصادی شده بود به سرعت به این کشور ها رغبت و تمایل نشان داد، عملا می توان گفت دولت آقای روحانی در چنین بازی مهمی پاس گلی به ترکمنستان داد و بازار های صادراتی بسیار عالی پیش روی ما را دو دستی به ترکمنستان هدیه کرد.

آیا درباره اینکه خسارت و بدهی ترکمنستان از ایران چگونه گرفته می گردد خبری منتشر شده است؟

به احتمال زیاد از بدهی های بلوکه شده ایران در کشور هایی مثل عراق یا کره جنوبی برداشته می گردد.

هیچ راهی برای ندادن چنین تاوانی از جیب ملت نداریم؟

دولت آقای روحانی که مدعی بود فعالیت های حقوقی خوبی نموده و ادله های جدیدی آورده، اما تا کنون که هیچ کدام کارساز نبوده مگر اینکه سند جدیدی از سوی ایران ارائه گردد، لذا باید منتظر واکنش وزارت نفت باشیم چرا که تا پیش از اعلام خبر نهایی شدن رای دادگاه وزارت نفت و شخص وزیر ادعا داشت می تواند موضوع را به نفع ایران بازگرداند باید ببینم اقدام بعدی وزارت نفت چه خواهد بود.

مجله سی نوا: مجله سی نوا | آخرین اخبار جهان و ایران

منبع: خبرگزاری دانشجو